Jicht is een reumatische aandoening die ontstaat door een te hoge urinezuurspiegel in het lichaam. Urinezuurkristallen slaan dan neer op plekken in je lichaam, voornamelijk in je gewrichten. Dit gebeurt doordat de stofwisseling in het lichaam niet goed verloopt. Als je nieren de stof urinezuur niet goed uitscheiden, kan ook jicht ontstaan. Jicht is een risicofactor voor hart- en vaatziekten.
Op deze pagina krijg je antwoord op de volgende vragen:
- Hoe herken je jicht?
- Hoe wordt jicht behandeld?
- Wat is de invloed van voeding bij jicht?
- Wanneer ga je naar de diëtist?
- Wat kun je van de diëtist verwachten?
Tot slot behandelen we enkele feiten en fabels over voeding bij jicht.
Hoe herken je jicht?
Urinezuur is een afvalproduct van de stofwisseling van purine. Bij de stofwisseling van purine worden afvalstoffen gevormd, waaronder urinezuur. Purine is een stof die vrijkomt bij de afbraak van cellen door het lichaam of uit vertering van voeding. Voornamelijk eiwitrijke voedingsmiddelen zoals (rood) vlees* en peulvruchten bevatten purine.
Daarnaast ontstaat urinezuur uit fructose. Suiker bestaat voor de helft uit fructose. Daarnaast wordt fructose toegevoegd aan voedingsmiddelen in de vorm van fructoseglucosesiroop (HFCS). Fructose is een monosacharide (suikermolecuul) die uitsluitend wordt afgebroken in de lever, hierbij ontstaat urinezuur. Ook heeft fructose een effect op je insulineresistentie, dit kan leiden tot een verhoogde insulinewaarde wat de uitscheiding van urinezuur verlaagt.
Fructose zit in veel zoete producten zoals suikerhoudende frisdranken, honing, koek en snoep, maar ook in (verse) vruchtensappen en fruit. Fructose zit dus ook in fruit, maar er is geen reden om het gebruik van twee porties fruit, als bron van fructose af te raden. Fruit bevat naast suikers ook belangrijke vitamines, voedingsvezels etcetera die je lichaam nodig heeft.
Urinezuur lost normaliter op in het bloed. Maar als er een verstoorde balans is tussen de productie en de uitscheiding van urinezuur, ontstaat in het bloed een te hoog urinezuurgehalte. Wanneer dit gehalte te hoog is, slaat urinezuur neer in de vorm van urinezuurkristallen. Dit gebeurt voornamelijk in de gewrichten.
Een te hoog urinezuurgehalte komt doordat de nieren te weinig urinezuur uitscheiden. Dit kan komen doordat de nieren minder goed werken of door een versnelde celafbraak waardoor meer urinezuur geproduceerd wordt dan normaal. Redenen van een te hoog urinezuurgehalte kunnen zijn:
- Chronische nierschade;
- Het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals plaspillen en enkele soorten medicijnen die de normale afweerreactie onderdrukken;
- Zeldzame stofwisselingsziekten;
- Psoriasis;
- Kanker;
- Chemotherapie;
- Overgewicht;
- Alcoholgebruik;
- Uitdroging;
- Stress.
Het lichaam ziet de kristallen die ontstaan als indringers en activeert het afweersysteem. Dit zorgt voor een ontsteking met hevige pijn en zwellingen als gevolg. Wanneer zo’n ontsteking ontstaat, spreekt men van een jichtaanval.
Meest voorkomende klachten bij een acute jichtaanval zijn:
- Hevige pijn in een of meerdere gewrichten bij zowel rust als beweging van het gewricht;
- Zwelling in gewricht (rood en warm);
- Koorts;
- Ontstekingen van pezen en slijmbeurzen;
- Pijn in andere gewrichten dan waar de ontsteking zit.
Hoe wordt jicht behandeld?
Om gewrichtsschade voor te zijn, is het van belang om op tijd te starten met medicijnen wanneer er sprake is van jicht. Deze worden voorgeschreven door je arts. Er zijn verschillende soorten medicijnen om jicht tegen te gaan, een nieuwe aanval te voorkomen of om het urinezuurgehalte te verlagen.
Wat is de invloed van voeding bij jicht?
Voeding kan de kans op een jichtaanval verhogen, maar is niet de oorzaak. Jicht wordt behandeld met medicijnen, maar het verminderen van jicht is mogelijk door kleine aanpassingen in je voeding en leefstijl. Een diëtist kan je daarbij helpen.
Bepaalde aanpassingen kunnen al helpen om een kans op een jichtaanval te verkleinen:
- Drink niet te veel alcohol (vooral geen sterke drank en bier). Drink niet elke dag en niet meer dan 1 glas per keer. Alcohol bevordert de aanmaak van urinezuur in de lever en vermindert de uitscheiding van urinezuur in de nieren;
- Wanneer je eenmaal jicht hebt gehad, drink dan 2 tot 3 liter water per dag. Vocht bevordert de urinezuuruitscheiding;
- Beperk visinname tot maximaal 1 keer per week (maximaal 100 gram) en rood vlees, bewerkt vlees en vleeswaren tot maximaal 3 keer per week (maximaal 300 gram per week);
- Vermijd orgaanvlees, schaal- en schelpdieren en gistextract;
- Beperk zoveel mogelijk het gebruik van suiker, honing, en toegevoegde fructose;
- Zorg voor een gezond, gevarieerd voedingspatroon (Schijf van Vijf);
- Beperk je zoutinname tot maximaal 6 gram per dag om de bloeddruk te verbeteren/normaliseren;
- Gebruik 2-4 porties magere zuivelproducten per dag;
- Zorg voor een gezond gewicht. Bij overgewicht is het belangrijk om af te vallen. Het is wel belangrijk om niet te snel af te vallen, in ieder geval niet meer dan 0,5 kilo per week omdat purine vrijkomt bij celafbraak.
Wanneer ga je naar de diëtist?
Als je last hebt van jicht, kun je door de arts doorverwezen worden naar de diëtist. Als je jicht wilt voorkomen door af te vallen, is het slim om een afspraak te maken met de diëtist. De diëtist kan je dan adviseren over het voedingspatroon wat het beste bij jou past en wat je helpt om langzaam af te vallen om zo de kans op jicht te verminderen.
Wat kun je van de diëtist verwachten?
De diëtist bespreekt samen met jou je voeding en leefomstandigheden. Als de diëtist je voedingspatroon in kaart heeft gebracht, kan er een advies worden gegeven om het risico op een jichtaanval te verkleinen en je geen voedingsstoffen tekortkomt. Ook zal er gelet worden op beweging en alcoholinname. Wanneer er sprake is van overgewicht zal de diëtist zich hier ook op richten.
Feiten en fabels
Er worden veel fabels over jicht verteld. Kun jij de feiten van de fabels onderscheiden?
Feit of fabel?
Als ik overgewicht en jicht heb, moet ik zo snel mogelijk afvallen.
Fabel! Zorg voor een gezond gewicht. Bij overgewicht is het van belang om af te vallen. Gewichtsverlies zorgt ervoor dat het risico op hart- en vaatziekten afneemt. Echter is het van belang om niet te snel af te vallen, niet meer dan 0,5 kilo per week. Bij gewichtsverlies is er sprake van celafbraak waarbij veel purine vrij komt. Daardoor stijgt het urinezuurgehalte.
Feit of fabel?
Drink 2 tot 3 liter water per dag.
Feit! Vocht bevordert de uitscheiding van urinezuur.
Feit of fabel?
Rood vlees en rode wijn zijn de oorzaak van jicht.
Fabel! Bepaalde voeding kan de kans op een jichtaanval verhogen, maar is niet de oorzaak. Echter is het belangrijk om niet te veel alcohol te nuttigen – maximaal 1 consumptie en niet elke dag – en beperkt rood vlees te eten.